GEBELİK, COVID-19 VE AŞILAR
İki yıldır devam eden COVID-19 salgını sırasında yapılan çalışmalardan elde edilen veriler, COVID-19’un gebelerde gebe olmayanlara göre daha ağır seyrettiğini ve daha fazla ölümle sonuçlandığını göstermiştir (1-3). ABD’de doğurganlık yaşında COVID-19 olmuş, 8207’si gebe 91 412 kadının değerlendirildiği bir çalışmada, yaş ve altta yatan komorbiditelere göre eşleştirildikten sonra gebe olanların olmayanlara göre yoğun bakım ünitesi (YBÜ)’ne yatma (aRR 1.5, %95 CI 1.2-1.8) ve mekanik ventilasyon uygulanma (aRR1.7, %95 CI 1.2-2.4) riskinin yaklaşık 2 kat daha yüksek olduğu görülmüştür (1). Gebelerde ve kısa süre önce doğum yapan kadınlarda COVID-19’un seyrini ve klinik sonuçlarını inceleyen 192 çalışmanın meta-analizinde, 67 271 gebede, aynı yaşta gebe olmayan veya kısa süre önce doğum yapmayan COVID-19 olgularıyla kıyaslandığında semtomların daha silik olduğu, ancak YBÜ yatışının (OR 2.13, %95 CI 1.53-2.95), invazif mekanik ventilasyon (OR2.59, %95 CI 2.28- 2.94) ve ECMO uygulanma (OR 2.02, %95 CI 1.22 -3.34) risklerinin yaklaşık ikişer kat daha yüksek olduğu bildirilmiştir. Aynı çalışmada anne yaşının ileri olması, vücut kitle indeksinin yüksekliği, kronik hipertansiyon ve diabetes mellitus gibi komorbiditelerin varlığı ve pre-eklampsi gebelerde ağır COVID-19 ve ölüm riskini artıran faktörler olarak tanımlanmış; COVID-19 olmayanlarla karşılaştırıldığında COVID-19 olan gebelerde ölüm oranının yaklaşık 3 kat (OR 2.85, %95 CI 1.08 - 7.52), YBÜ’ye gitme oranının 18 kat (OR 18.58, %95 CI 7.53 -45.82) ve preterm doğum oranının 1.5 kat (OR 1.47, %95 CI 1.14 -1.91) daha yüksek olduğu saptanmıştır. COVID-19 olan anneden doğan bebeklerde de yenidoğan YBÜ’ne başvurma riskinin yaklaşık 5 kat (OR 4.89, %95 CI 1.87 -12.81) daha yüksek olduğu görülmüştür (3).
COVID-19 ülkemiz dahil bir çok ülkede anne ölüm oranlarını artırmış ve anne ölümlerinin birinci nedeni haline gelmiştir (4, 5). Ek olarak delta pikinde gebelerde ağır COVID-19 oranının daha fazla olduğu, hastanelerde yatan hastalarda gebe olanların oranının da bir önceki piklere göre daha yüksek olduğu bildirilmektedir (6).
Hayvan çalışmaları ve klinik çalışmalardan elde edilen veriler, başta mRNA olmak üzere COVID-19 aşılarının anne ve bebeğe zararlı bir etkisinin olmadığını, anneyi koruduğunu ve hastalık riskini 5-10 kat azalttığını göstermiştir (6).
Ek olarak annedeki antikorların yeni doğanda SARS-CoV-2’ye karşı pasif bağışıklık sağlamak üzere plasentadan ve anne sütüne geçtiği de gösterilmiştir (7).
ABD’de COVID-19 mRNA aşısı uygulanmış ve doğum yapmış 827 gebenin verileri incelendiğinde aşıların düşük, ölü doğum, konjenital anomali, bebeğin gelişimi, erken doğum, ölü doğum veya yenidoğan ölümü başta olmak üzere herhangi bir soruna yol açmadığı görülmüştür (8).
Yaklaşık 2500 gebeyi içeren bir diğer araştırmada gebelikten hemen önce veya gebeliğin ilk 20 haftasında COVID-19 mRNA aşısı yapılmış kişilerde yaşa göre standardize edilmiş kümülatif düşük oranı %12.8 olarak belirlenmiş olup, bu oranın genel obstetrik popülasyonda beklenen oranla benzer olduğu görülmüş ve aşılamanın gebelerde düşük riskini artırmadığı sonucuna ulaşılmıştır (9).
92.000 gebeyi içeren bir başka çalışmada da düşük oranının, son 28 gün içinde COVID-19 aşısı olanlarda aşı olmayanlardan daha yüksek olmadığı belirlenmiştir (10).
mRNA aşılarıyla aşılanmış, çoğunluğu sağlık çalışanı olan 424 gebenin değerlendirildiği bir başka çalışmada hem gebelerde hem de bebeklerinde, aşılı olmayanlarla benzer sıklıkta olumsuz sonuçlar gözlendiği bildirilmiştir (11).
İnaktive virus aşılarının gebelerde genel olarak güvenle kullanılabildiği de bilinmektedir.
ABD CDC ve American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG) gebeler, emzirenler, gebe olmaya çalışanlar dahil >12 yaşın üstünde olan herkese COVID-19 aşılarını önermektedir (12). Ülkemizde de gebelerin COVID-19’a karşı aşılanması önerilmektedir.
Sonuç olarak ağır COVID-19 gelişmesi açısından risk grubu olan gebelerin dünyada ve ülkemizde hastanede yatan hastalar içindeki oranlarının arttığı, çok sayıda gebenin COVID-19 nedeniyle ağır şekilde hastalandığı ve önemli sayıda gebenin COVID-19 nedeniyle hayatını kaybettiği üzüntüyle izlenmektedir. Ülkemizde kullanılmakta olan COVID-19 aşılarının gebelerde etkili ve güvenli olduğu çok sayıda çalışmada gösterilmiştir. Hastalanan veya hayatını kaybeden gebelerin büyük oranda aşısız olduğu dikkate alındığında, ülkemizde gebe aşılamasının artırılmasının acil bir durum olduğu ve bu konuya özel önem verilmesi gerektiği açıkça ortaya çıkmaktadır.
Kaynaklar
1) Zambrano LD, Ellington S, Strid P, et al. Update: Characteristics of Symptomatic Women of Reproductive Age with Laboratory-Confirmed SARS-CoV-2 Infection by Pregnancy Status - United States, January 22-October 3, 2020. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2020; 69:1641.
2) Lokken EM, Huebner EM, Taylor GG, Hendrickson S, Vanderhoeven J, Kachikis A, et al. Disease severity, pregnancy outcomes, and maternal deaths among pregnant patients with severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 infection in Washington State. Am J Obstet Gynecol. 2021;225(1):77.e1. Epub 2021 Jan 27.
3) Allotey J, Stallings E, Bonet M, Yap M, Chatterjee S, Kew T, et al. Clinical manifestations, risk factors, and maternal and perinatal outcomes of coronavirus disease 2019 in pregnancy: living systematic review and meta-analysis. BMJ. 2020;370:m3320. Epub 2020 Sep 1.
4) Mendez-Dominguez, N., Santos-Zaldívar, K., Gomez-Carro, S. et al. Maternal mortality during the COVID-19 pandemic in Mexico: a preliminary analysis during the first year. BMC Public Health 21, 1297 (2021). https://doi.org/10.1186/s12889-021-11325-3
5) https://www.paho.org/en/news/8-9-2021-paho-director-urges-countries-prioritize-pregnant-and-lactating-women-covid-19
6) Adhikari EH, SoRelle JA, McIntire DD, Spong CY. Increasing severity of COVID-19 in pregnancy with Delta (B.1.617.2) variant surge. Am J Obstet Gynecol. 2021 Sep 14:S0002-9378(21)01005-X. doi: 10.1016/j.ajog.2021.09.008. Epub ahead of print. PMID: 34529957; PMCID: PMC8437765.
7) Goldshtein I, Nevo D, Steinberg DM, Rotem RS, Gorfine M, Chodick G, Segal Y. Association Between BNT162b2 Vaccination and Incidence of SARS-CoV-2 Infection in Pregnant Women. JAMA. 2021 Aug 24;326(8):728-735. doi: 10.1001/jama.2021.11035. PMID: 34251417; PMCID: PMC8276131.
8) Gray KJ, Bordt EA, Atyeo C, Deriso E, Akinwunmi B, Young N, et al. Coronavirus disease 2019 vaccine response in pregnant and lactating women: a cohort study. Am J Obstet Gynecol. 2021 Sep;225(3):303.e1-303.e17. doi: 10.1016/j.ajog.2021.03.023. Epub 2021 Mar 26. PMID: 33775692; PMCID: PMC7997025.
9) Shimabukuro TT, Kim SY, Myers TR, Moro PL, Oduyebo T, Panagiotakopoulos L, et al. Preliminary Findings of mRNA Covid-19 Vaccine Safety in Pregnant Persons. N Engl J Med. 2021 Jun 17;384(24):2273-2282. doi: 10.1056/NEJMoa2104983. Epub 2021 Apr 21. Erratum in: N Engl J Med. 2021 Sep 8;: PMID: 33882218; PMCID: PMC8117969.
10) Zauche LH, Wallace B, Smoots AN, Olson CK, Oduyebo T, Kim SY, et al. Receipt of mRNA Covid-19 Vaccines and Risk of Spontaneous Abortion. N Engl J Med. 2021 Sep 8:NEJMc2113891. doi: 10.1056/NEJMc2113891. Epub ahead of print. PMID: 34496196; PMCID: PMC8451181.
11) Kharbanda EO, Haapala J, DeSilva M, Vazquez-Benitez G, Vesco KK, Naleway AL, Lipkind HS. Spontaneous Abortion Following COVID-19 Vaccination During Pregnancy. JAMA. 2021 Sep 8:e2115494. doi: 10.1001/jama.2021.15494. Epub ahead of print. Erratum in: JAMA. 2021 Sep 10;:null. PMID: 34495304; PMCID: PMC8427483.
12) Trostle ME, Limaye MA, Avtushka V, Lighter JL, Penfield CA, Roman AS, et al. COVID-19 vaccination in pregnancy: early experience from a single institution. Am J Obstet Gynecol MFM. 2021 Aug 16;3(6):100464. doi: 10.1016/j.ajogmf.2021.100464. Epub ahead of print. PMID: 34411758; PMCID: PMC8366042.
13) https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/recommendations/pregnancy.html