ForumSağlık2023

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğinde Denetim Sorunu-Piyasaya Teslim Edilmiş Denetim (?)

Pandemi Sonrası

Emirali Hocanın da belirttiği gibi 6331 sayılı Yasa ile işçi sağlığı ve iş  güvenliği alanında sihirli bir el değmiş gibi (belki de görünmez el) sorunların çözüleceği düşünülüyordu. Ancak önceki PAY'da da belirtildiği üzere sorunlar çözülmek bir yana giderek büyüdü.

Bir konuda kurumsallaşmanın sağlanması 4 ayak ile mümkün. Bunlar birbiriyle ilintili ve birisisinin eksikliği ya da cılız olması kurumsallaşmayı önleyerek sorunların büyümesine neden olur. Bu ayaklar;

1-Kurum

2- Kural

3-Denetim

4-Yaptırımdır.

İşçi sağlığı ve iş güvenliğine bu çerçevede bakıldığında denetim alanında çok ciddi bir problem olduğunu görüyoruz. Çünkü denetim mekanizması piyasaya terkedilmiş durumda.

-Süreçte işyerlerinde denetimden sorumlu ve işi durdurma gibi yetkileri olan iş güvenliği uzmanlarının işverenin "çalışanları arasından ... görevlendirdiği" kişiler (personel) (md. 6) olduğunu görüyoruz. Yani işveren ile iş güvenliği uzmanı arasında bir iş ilişkisi, dolayısıyla bir bağımlılık ilişkisi bulunmaktadır. Bu durum iş güvenliği uzmanının bağımsız karar alması üzerinde önemli bir engeldir.  Ayrıca işverenin "Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak" yerine getirme olanağı da bulunmaktadır. Dolayısıyla ister kendi işçisi olsun isterse de ortak sağlık ve güvenlik biriminden bu hizmeti alsın alsın denetim ayağında bir piyasa ilişkisi vardır. Ücretini aldığını, sözleşmesini fesih yetkisi olan, üstelik haklı nedenle fesih gibi bir silahı kullanarak tazminatsız olarak sözleşmesini feshedebilecek bir işveren karşı iş güvenliği uzmanının bağımsızlığı ciddi şekilde yara almaktadır. Ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alımında da benzer bir süreç bulunmaktadır. Diğer ilginç bir düzenleme de işverenin “belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması hâlinde” iş güvenliği uzmanlığını kendisinin yapabilmesidir. Kendi işyerinde denetim yetkisinin de işverene verilmiş olması iş kazalarına davetiye çıkaran bir durum yaratmaktadır.

Piyasa koşullarının denetim ayağına etki etmesi işçi sağlığı ve iş güvenliği konusundaki en önemli sorun alanlarından birisidir. Bu bağ kırılmadan işçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda kurumsallaşmayı sağlamak olanaksızdır diyebiliriz.