GSS Prim tutarı hesaplanması ve kamuoyunda zam tartışmaları!
Sigortalı bir işte çalışmayan veya herhangi bir kapsamda sosyal güvencesi olmayanların 2022 yılında ödeyeceği genel sağlık sigortası (GSS) prim tutarını bazı muhalif milletvekilleri “GSS primine %50 zam yapıldı” açıklaması ile kamuoyunda kınadılar.
Oysa bu kapsamda olan vatandaşların ödeyecekleri genel sağlık sigortası aylık prim tutarı 5510 sayılı Kanunun ilgili maddesinde belirtilen prime esas kazanç üzerinden hesaplanmaktadır.
Prim oranları ve günlük kazanç sınırları 5510 sayılı Kanunun 81 ve 82’inci maddelerinde yer almaktadır.
Genel sağlık sigortası primi kısa ve uzun vadeli sigorta kollarına tâbi olanlar için hesaplanan prime esas kazancın %12,5’idir. Bu primin %5’i sigortalı, %7,5’i ise işveren hissesidir.
Yalnızca genel sağlık sigortasına tâbi olanlar ile işsizlik ödeneği, Esnaf Ahilik Sandığı ödeneğinin ve ilgili kanunları gereğince kısa çalışma ödeneğinden yararlandırılan kişiler (60-e) genel sağlık sigortası primi, prime esas kazancın %12’sidir.
Sigortalı bir işte çalışmayan veya herhangi bir kapsamda sosyal güvencesi olmayan vatandaşlar (60-g) için genel sağlık sigortası primi, prime esas kazancın %3’ü olup, bu oranı %12’ye kadar artırmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.
Asgari Ücret Tespit Komisyonunca 2022 yılı için uygulanacak olan asgari ücret tespit edilerek, 17/12/2021 tarihli ve 31692 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Asgari Ücret Tespit Komisyonunca alınan karara istinaden, 1/1/2022 ila 31/12/2022 tarihleri arası için bir günlük normal çalışma karşılığı asgari ücret 166,80 T.L olarak tespit edilmiştir.
1/1/2022 ila 31/12/2022 tarihleri arasında sigorta primine esas;
Günlük kazanç alt sınırı: 166,80 TL
Aylık kazanç alt sınırı: 5.004,00 TL
5510 sayılı Kanunun 60’ıncı maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi (sigortalı bir işte çalışmayan veya herhangi bir kapsamda sosyal güvencesi olmayan vatandaşlar) ve Ek 13’ üncü maddesi kapsamında olanların (özelleştirme kapsamına alınan kuruluşların süresiz kapatılması veya tasfiye edilmesi nedeniyle iş kaybı tazminatı alanlar) 1/1/2022- 31/12/2022 tarihleri arasında ödeyecekleri genel sağlık sigortası aylık prim tutarı;
5.004,00 x %3 = 150,12 TL’dir.
Bu kapsamda olup 2022 yılında aylık 150,12 TL genel sağlık sigortası (GSS) primi ödeyenler kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler için devlet ve üniversite hastanelerine başvurduklarında sağlık hizmetlerinden yararlanabilecek.
Genel sağlık sigortası primini ödeyecek gücü olmayan vatandaşlar ise ikametlerinin bulunduğu yerdeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfına başvuru yaparak gelir testine girecek ve gelir testi sonucunda aile içinde kişi başına düşen gelir brüt asgari ücretin üçte birinin altında olanların GSS primleri vergilerden oluşan Hazine tarafından karşılanacaktır.
Sonuç olarak; Sosyal güvenlik sistemi sigortalılara ve hak sahiplerine prime dayalı katkılar üzerinden güvence sağlamaktadır. Yoksulluk, işsizlik ve ekonomik belirsizlik giderek artmaktadır. Salgın devam ederken yüzlerce işyeri kapanmış ve binlerce işçi işten çıkarılmış, böylece de prim ödeyemeyenlerin sayısı da giderek artmıştır. Prim borcunu ödeyemeyen milyonlarca vatandaş için de yine süre uzatımı ile 2022 yılı sonuna kadar kamu sağlık hizmetlerinden yararlanma imkanı sağlanmıştır.
Prim borçlularının sağlık hizmetine erişimi için yararlanma süresini defalarca kez uzatmanın çözüm olmadığı açıktır. Oysa yoksulların kısa vadede GSS prim borçlarının silinmesi gerekmektedir ve bunun için de kaynak mevcuttur. Genel Sağlık Sigortası fon varlığının Kanun’un emrettiği gibi sadece sağlık hizmeti için kullanılması yeterlidir
Ancak burada önemli olan husus şudur; iktidara talip siyasi parti milletvekillerinin GSS prim tutarının hesaplanması üzerine yaptıkları açıklamalardan anlaşılmaktadır ki sosyal güvenlik ile sağlık arasındaki finansal ilişki yeterince kavranamamıştır. Ayrıca mevcut sosyal güvenlik sistemine alternatif bir program da ortada yoktur.
5510 sayılı Kanunun 81 ve 82’inci maddelerinde veya sosyal güvenlik sisteminde bir değişiklik yapılmadığı taktirde hangi siyasi parti iktidarda olursa olsun 60- g kapsamında olan vatandaşlar için GSS prim tutarı prime esas kazancın alt sınırı %3 üzerinden hesaplanacak; asgari ücretteki artışa paralel bu miktar da artacaktır.
Dr. Ergün DEMİR Dr. Güray KILIÇ