X hastalığı ne zamandır görülüyor?
İsviçre'nin Davos kentinde yaklaşık bir ay önce gerçekleştirilen Dünya Ekonomik Forumu'nun sağlık sektörü liderleri toplantısında (17 Ocak 2024), "X hastalığı" olarak adlandırılan “yeni bir salgın” için hazırlık yapmanın önemi konuşuldu (1). Aslında Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) yetkilileri, COVID-19 salgını sırasında meydana gelen yıkımı ve kayıpları yeniden yaşamamak için hazırlık yapmanın önemini daha önce birçok kez vurgulamıştı. Ancak Davos’taki toplantıda DSÖ genel sekreteri Ghebreyesus’un “X hastalığına hazırlıklı olmalıyız” şeklinde kısaca özetlenebilecek mesajından sonra sanki X hastalığı, an itibariyle görülmeye başlamış bir hastalık gibi algılandı. Oysa X hastalığı, DSÖ tarafından pandemi yaratabilecek olası hastalık etkenlerine verilen sembolik bir isim olup 2018 yılından itibaren DSÖ listelerinde yer almaya başlamıştır (2). Hatta bu anlamda COVID-19, 2018 yılı itibariyle da bir X hastalığı iken 2019 yılında salgın yaptıktan sonra gelecekteki olası salgınlar için X hastalığı ifadesi kullanılmaya devam edilmiştir. Burada DSÖ’nün amacı, küresel yatırımı, araştırma ve geliştirmeyi (AR&GE) salgınlara veya pandemilere yol açabilecek etkenlere yönlendirmektir. Daha fazla araştırma ve yatırım gerektiren öncelikli patojenleri içeren listede COVID-19, Kırım-Kongo kanamalı ateşi, Ebola virüs hastalığı ve Marburg virüs hastalığı, Lassa ateşi, Orta Doğu Solunum yetmezliği Sendromu (MERS) ve Şiddetli Akut Solunum Yetmezliği Sendromu (SARS), Nipah ve henipaviral hastalıklar, Rift Vadisi ateşi, Zika ve X Hastalığı bulunmaktadır (3). Bu hastalık bir solunum yolu enfeksiyonu olabileceği gibi halihazırda hayvanlar arasında dolaşımda olan ancak henüz insanlara geçmemiş başka bir tür hastalık da olabilir.
Kısacası X hastalığı şu anda –ne iyi ki- görülmüyor. Sağlık Bakanı, X hesabında “Siz rahat olun” diyor ancak bence o kadar da rahat olmayalım! X hastalığına karşı hazırlıksız olunması durumunda, DSÖ'ye göre 7 milyondan fazla insanın ölümüne neden olan COVID-19'da yaşanılanlardan daha kötü ve zor şeylerle karşılaşılabilir. Olası salgınlara hazırlıklı olmak için ulusal ve uluslararası düzeyde yapılması gerekenler konusunda geç kalmayacağımızı umalım!
Kaynaklar
1.https://www.weforum.org/events/world-economic-forum-annual-meeting-2024/sessions/preparing-for-a-disease-x/
4. https://x.com/drfahrettinkoca/status/1750115140744225109?s=20