ForumSağlık2023

İşçi Sağlığı Hizmet Modeli Tartışma Notları-I

Hastalanırsak

Figen Şahpaz&Selçuk Atalay

“Forum Sağlık 2023” Moderasyonu 29 Eylül 2022 tarihinde, alanın ilgililerinden oluşan geniş bir grupla “işçi sağlığı için nasıl bir sağlık hizmet sunumu modeline” ihtiyacımız olduğunu dijital bir toplantıda tartıştı. Toplantı öncesi hazırlık aşamasında çeşitli disiplinlerden insanlarla 17 yazılı röportaj yapılmıştı ve bu röportajlar üzerinden katılımcılar fikirlerini özetlediler/beyan ettiler. 

Sözü geçen model tartışması; işçi sağlığı alanını derinden değiştiren 6331 Sayılı Yasa’nın 10. Yılını tamamladığı ve yasanın işçilerin ve işçi sağlığı güvenliği alanında çalışanların hayatlarını nasıl etkilediği değerlendirmelerinin yoğun olarak yapıldığı bir dönemde yürütülmeye başlandı. 

6331 gerekçesinde; bu yasa ile birlikte iş kazası sayılarının azaltılacağı, meslek hastalığı tanılarının artırılacağı ifade ediliyordu. Gerekçede yazılı olan ve hem Yasa’nın yürürlüğe girmesinin sebebini hem de Yasa’nın amacını ortaya koyan bu ifade tüm toplum kesimleri için meşru, doğal, anlaşılırdı.  Ancak geçen on yıl sonunda yasanın sonuçlarını uzun uzun tartışmaya girmeden; gerekçesinde yer alan ve Yasa’nın meşru varlık sebebi olan iki hedefi de başaramadığından dolayı, 6331 Sayılı Yasa’nın başarılı olamadığını söylemek yanlış olmayacaktır. Bu “başarısızlık” tespiti konusunda geniş bir mutabakat olduğu görülmektedir. 

Dijital toplantıda yapılan konuşmalardan notlar: 

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği sınıfsal bir konudur. 
• 6331 Sayılı Yasa 4857 sayılı Yasanın yarattığı vasat üzerine oturtuldu. 4857 çalışma hayatını neo liberal politikalar üzerine kurmuş bi yasaydı. 6331 sayılı yasanın müstakil bir yasa olması önemlidir. 
• Sendikaların hayli zayıflaması, emek örgütlülüğün çok düşük olmasından dolayı İSİG çalışmalarını daha iyi bir noktaya taşımak zor. Dünyada yapılan çalışmalar, sendikasız işyerlerinde sendikalı işyerlerine göre çok daha fazla kaza gerçekleşiyor.  Demokrasi ve insan hakları seviyesi yüksek olan ülkelerde İSG hizmetleri daha iyi, kazalar ve meslek hastalıkları daha düşük görünüyor. Dolayısı ile iyi bir işçi sağlığı güvenliği hizmeti mücadelesi bir toplamın parçası olarak görünüyor. 
• 340 bin işyerinde işyeri hekimi tanımlanmış durumda. Mevzuata rağmen 250 bin civarında işyerinde ise işyeri hekimi tanımlanmamış. İşyeri hekimi sayısı böyleyken, nasıl her işyerine işyeri hekimi tanımlaması yapılacak? Bunca işçi ölürken İşyeri hekimleri tehlikeli ve çok tehlikeli işlerde çalışmak yerine, az tehlikeli işlerde istihdam edilmeli mi? Hekim sayısını 15 dakika talebemizle birlikte yetiştirebilir miyiz? 
• Toplantıda “kamusal bir işçi sağlığı hizmet sunum modeli” vurgusu yoğun olarak yapılmakla birlikte, “kamu” ve “kamusal” kavramlarını katılımcıların farklı niteliklerle içeriklendirdiği görüldü. İSG hizmetleri tüm çalışanları kapsamalıdır. 
• Önemli bir karar noktası: İSG hizmeti ticari bir alan mıdır? Genel olarak alanın kâr amaçlı bir alan olarak değerlendirilmemesi gerektiği söylendi.